Thanh Hóa là một trong những điểm đến du lịch hấp dẫn và đa dạng của Việt Nam, và huyện Thọ Xuân là một trong những vùng đất tuyệt vời của du lịch xứ Thanh, với nhiều cảnh quan thiên nhiên và di tích lịch sử đáng khám phá. Cùng dulichthanhhoa.org khám phá những địa điểm du lịch Thọ Xuân Thanh Hóa qua bài viết này.

1. Giới thiệu tổng quan về huyện Thọ Xuân, Thanh Hóa
Huyện Thọ Xuân là một vùng đất bán sơn địa nằm ở phía tây bắc thành phố Thanh Hóa, với vị trí địa lý thuận lợi và hệ thống giao thông tiện ích, là điểm đến lý tưởng cho du khách và người dân từ nhiều vùng lân cận.
Huyện lỵ Thọ Xuân, tại thị trấn Thọ Xuân, cách thành phố Thanh Hóa khoảng 36 km về phía tây và nằm bên bờ sông Chu – con sông lớn thứ hai của tỉnh Thanh Hóa, mang trong mình nhiều huyền thoại đẹp về lịch sử và văn hóa. Với diện tích tự nhiên là 295,89 km² và dân số vào năm 2019 là 195.998 người, mật độ dân số đạt 662 người/km². Về địa giới Huyện Thọ Xuân giáp với các huyện: Thiệu Hóa (phía đông), Yên Định (phía đông bắc), Triệu Sơn (phía nam), Thường Xuân (phía tây nam) và Ngọc Lặc (phía tây bắc).

Bản đồ huyện Thọ Xuân, Thanh Hóa

Nền kinh tế của huyện Thọ Xuân chủ yếu của huyện dựa vào nông nghiệp, đồng thời Thọ Xuân cũng có các điểm du lịch và di tích lịch sử đáng chú ý. Với vẻ đẹp thiên nhiên và giá trị văn hóa, Thọ Xuân đã phát triển thành một huyện giàu đẹp và văn minh, hứa hẹn mang lại những trải nghiệm thú vị cho du khách khi ghé thăm.

Theo ghi chép, Thọ Xuân nổi tiếng là mảnh đất “địa linh nhân kiệt” hay “vùng đất hai Vua” của tỉnh Thanh Hóa. Nơi đây từng là vùng đất phát tích của hai vương triều Tiền Lê và Hậu Lê. Có tổng cộng 256 di tích đã được kiểm kê, trong đó có hai di tích quốc gia đặc biệt là Lam Kinh và đền thờ Lê Hoàn. Ngoài ra, còn có 4 di tích và cụm di tích cấp quốc gia, 49 di tích cấp tỉnh và 1 di sản văn hóa phi vật thể quốc gia Trò Xuân Phả. Cùng chúng tôi khám phá những địa điểm hấp dẫn của du lịch Thọ Xuân ngay dưới đây:
          2. Những địa điểm du lịch Thọ Xuân nhất định phải đến 1 lần
          1-Di Tích Lịch Sử Lam Kinh
Di tích lịch sử Lam Kinh là địa điểm du lịch Thọ Xuân thu hút du khách bậc nhất, trải dài trên diện tích 200ha và đậm đà màu sắc tâm linh với vai trò quan trọng trong lịch sử Việt Nam. Đây chính là nơi anh hùng Lê Lợi đã đặt cờ khởi nghĩa chống lại quân Minh xâm lược.
Vào năm 1430, Lê Thái Tổ đã quyết định đổi tên Lam Sơn thành Lam Kinh, hay còn gọi là Tây Kinh. Tại địa điểm này, nhiều công trình kiến trúc như điện, miếu và các tòa nhà khác đã được xây dựng, phục vụ cho việc nghỉ ngơi và cúng bái tổ tiên của các vị vua Lê.

Toàn cảnh khu di tích lịch sử văn hóa Lam Kinh – điểm đến hàng đầu của du lịch Thọ Xuân Thanh Hóa. Đến tham quan du lịch di tích Lam Kinh, du khách sẽ được trải nghiệm thiên nhiên hùng vĩ và thư thái giữa không gian lịch sử và tâm linh đặc biệt. Khu di tích lịch sử này nằm giữa cảnh quan tự nhiên xanh tươi và yên bình, tạo nên một bức tranh tuyệt đẹp kết hợp giữa văn hóa và thiên nhiên.
Lam Kinh, một khu di tích quốc gia đặc biệt, thu hút đông đảo du khách bởi không chỉ sở hữu những kiến trúc độc đáo và cổ kính với nét đặc trưng của kiến trúc Á Đông, mà còn bởi những câu chuyện truyền thuyết huyền bí xoay quanh các lăng tẩm của các vị vua thời Hậu Lê. Khu di tích Lam Kinh Thanh Hóa là một điểm đến lý tưởng để du khách khám phá và tìm hiểu về lịch sử và văn hóa của Việt Nam.
          2- Đền thờ Lê Hoàn
Đền Lê Hoàn ở làng Trung Lập, xã Xuân Lập, huyện Thọ Xuân, Thanh Hóa, là một di tích lịch sử quốc gia đặc biệt và được coi là ngôi đền cổ nhất xứ Thanh.

Đền Lê Hoàn – ngôi đền cổ bậc nhất xứ Thanh
          Nằm trong một ngôi làng có hàng trăm năm tuổi, đền Lê Hoàn là nơi sinh ra vị vua khai quốc của Triều Tiền Lê – Lê Đại Hành Hoàng đế. Dù đã trải qua bao biến cố của lịch sử và thời gian, ngôi đền vẫn giữ được kiến trúc cổ kính độc đáo. Đền thờ Lê Hoàn được xây dựng theo phong cách kiến trúc hình chữ Công mái xối, theo lối đền thờ truyền thống của người Việt. Các kiến trúc đặc trưng như giá chiêng, chồng rường, con nhị, và lối dầm đỡ chống nóc tạo nên sự liên kết vững chắc cho ngôi đền, thể hiện tư duy thẩm mỹ cao của người xưa. Đặc biệt, ngôi đền còn lưu giữ được nhiều hiện vật cổ xưa như bia ký, sắc phong, lệnh chỉ, câu đối, hoành phi, hương án, khám thờ, tượng pháp và gốm sứ từ thời Lý, Trần, đến thời Minh. Trong đó, có chiếc đĩa đá được truyền thuyết là của vua Tống tặng vua Lê.

    Đền Lê Hoàn – ngôi đền cổ bậc nhất xứ Thanh
          Hiện nay, đền Lê Hoàn vẫn còn hai tấm bia được xây dựng vào những năm đầu thế kỷ XVII. Những tấm bia này chứa đựng những câu chuyện lịch sử và ngạn ngữ về vua Lê Đại Hành, đồng thời kể về việc vua Lê Thánh Tông đã cấp cho làng Trung Lập 67 mẫu ruộng dùng trong việc thờ cúng ở đền thờ vua Lê Đại Hành.
          Đền Lê Hoàn là điểm đến thu hút du khách không chỉ bởi vẻ đẹp kiến trúc cổ kính mà còn bởi giá trị lịch sử và văn hóa đặc biệt của nó. Khám phá đền Lê Hoàn, du khách sẽ được ngắm nhìn và cảm nhận sự hùng vĩ và tôn nghiêm của ngôi đền cổ nhất xứ Thanh.
          3- Nhà cổ phố Đầm Thọ Xuân
Nhà cổ phố Đầm Thọ Xuân, nằm trong làng Quảng Ích, xã Xuân Thiên, huyện Thọ Xuân, vẫn tồn tại những ngôi nhà cổ với lối kiến trúc độc đáo, giữ được hồi ức của một khu phố buôn bán sầm uất từ thời cuối triều Nguyễn đến thời kỳ Pháp thuộc.

Nhà cổ phố Đầm Thọ Xuân
          Với vị trí địa lý thuận lợi, phố Đầm Xuân Thiên đã từng là điểm buôn bán sầm uất trên bến sông, có bến đò Đầm và chợ Đầm. Vào thế kỷ XIX, khu vực này trở thành một vùng trù phú và là nơi trung chuyển hàng hóa của các thương nhân đưa hàng từ miền xuôi lên miền ngược và sang Lào, đồng thời cũng là nơi tập kết các sản phẩm lâm thổ từ miền núi.
Do sự phát triển kinh tế và thành công trong kinh doanh, nhiều người dân đã chọn phố Đầm là nơi để lập nghiệp và xây dựng những ngôi nhà cổ với kiến trúc đẹp. Những ngôi nhà cổ này giữ lại nét đặc trưng của thời kỳ hoàng kim, mang đậm phong cách và di sản văn hóa độc đáo của khu vực.
Đến phố Đầm Thọ Xuân, du khách có cơ hội tham quan và chiêm ngưỡng những ngôi nhà cổ tuyệt đẹp và cảm nhận không khí thịnh vượng và lịch sử của một thời kỳ quá khứ. Đây là một điểm đến hấp dẫn của du lịch Thọ Xuân Thanh hóa cho những ai yêu thích kiến trúc cổ và muốn tìm hiểu về văn hóa địa phương.
          4- Chùa Quảng Phúc (chùa Đầm)
Chùa Quảng Phúc, hay còn được gọi là chùa Đầm, nằm tại thôn Quảng Phúc, xã Xuân Thiên, huyện Thọ Xuân, cách Khu Di tích Lịch sử Lam Kinh khoảng 3 km về phía Đông. Chùa có tên chữ là Quảng Phúc tự, mang ý nghĩa là chùa phúc rộng.
Chùa Quảng Phúc được xây dựng từ thời kỳ Trần (thế kỷ XIV). Trước đây, chùa là một trung tâm tôn giáo đáng kính của tăng ni và phật tử từ các huyện miền núi Thanh Hóa. Có những dấu vết nền móng cho thấy chùa trước đây rất lớn mạnh và đáng nể, bao gồm các kiến trúc như nhà tổ, tăng đường, khách xá nằm phía sau chùa và khu để xá lợi của các vị tổ sư tu hành.

Chùa Quảng Phúc – địa điểm du lịch hấp dẫn của huyện Thọ Xuân
Xưa kia, xã Xuân Thiên có hai chùa là chùa Quảng Phúc và chùa Hà. Chùa Hà cũng được xây dựng từ thế kỷ XIV. Sau khi chùa Hà bị phá hủy, các pho tượng được rước vào chùa Quảng Phúc để thờ.
Hiện nay, chùa Quảng Phúc không chỉ thờ Phật mà còn thờ các vị công chúa và tôn thần quan trọng khác trong lịch sử. Ngoài những pho tượng từ thời Trần, chùa còn có các tác phẩm điêu khắc và trang trí tinh xảo, thể hiện nghệ thuật chạm khắc đa dạng của nhiều thời kỳ.

Chùa Quảng Phúc (chùa Đầm) – địa điểm du lịch hấp dẫn của huyện Thọ Xuân
Trải qua lịch sử, chùa Quảng Phúc đã nhiều lần trùng tu để đáp ứng nhu cầu tâm linh của người dân địa phương và du khách. Sau lần trùng tu vào năm 1998, chùa trở nên khang trang và bề thế hơn. Năm này cũng là lúc chùa Quảng Phúc được công nhận là di tích lịch sử văn hóa và kiến trúc nghệ thuật cấp tỉnh.
        5-Nghè Xuân Phả
Nghè Xuân Phả là công trình đình làng Xuân Phả, xã Xuân Trường, huyện Thọ Xuân, tỉnh Thanh Hóa. Đây là nơi thờ phụng hai vị thần là Đại Hải Long Vương và Hoàng hậu nhà Đinh Dương Thị Nguyệt. Nghè Xuân Phả tồn tại từ thời nhà Đinh và là nơi diễn ra lễ hội làng hàng năm với Trò Xuân Phả nổi tiếng, được công nhận là di sản văn hóa phi vật thể quốc gia.

Di tích Nghè Xuân Phả ở Thọ Xuân
Truyền thuyết địa phương kể lại rằng, khi tiến quân vào Ái Châu đánh dẹp sứ quân Ngô Xương Xí, Vua Đinh Bộ Lĩnh sai sứ giả đi cầu bách tính và hiền tài cùng nhau đứng lên đánh giặc cứu nước. Khi sứ giả đi đến bờ sông Chu, gặp giông tố và trú lại trong Nghè Xuân Phả. Đến đêm, thần Thành hoàng làng Xuân Phả báo mộng về cách phá địch, sứ giả vội bẩm cáo lại với nhà Vua. Vua thấy kế hay nên làm theo và quả nhiên thắng trận. Để tỏ lòng biết ơn, nhà Vua phong tặng tước vương gọi là Đại Hải Long Vương. Vua cũng sai Hoàng hậu Nguyệt Nương ban thưởng cho dân làng Xuân Phả 5 điệu múa trò để hàng năm dâng lên Thành hoàng trong ngày hội làng.

Trò Xuân Phả, xét về nguồn gốc là sự mô phỏng việc 5 quốc gia đến tiến cống vua nước Đại Việt, mang theo lễ vật và các điệu múa để chúc mừng.
Nghè Xuân Phả có tượng thờ 2 vị thần là Đại Hải Long Vương và Hoàng hậu Dương Thị Nguyệt. Các trò diễn dân gian mô tả cảnh năm phương đến chầu, đem những tiết mục múa hát đặc sắc của các quốc gia để chúc mừng Hoàng đế nước Việt xưa được gọi là Trò Xuân Phả. Trò Xuân Phả gồm có 5 điệu múa rất đặc biệt với tên gọi Hoa Lang, Tú Huần (Lục Hồn Nhung), Ai Lao, Ngô Quốc và Xiêm Thành (Chiêm Thành).
Ngày nay, Nghè Xuân Phả vẫn tổ chức lễ hội làng hàng năm và được công nhận là di sản văn hóa phi vật thể quốc gia. Du khách có thể tìm hiểu thêm về: Lễ hội Xuân Phả
          6- Di tích Hành cung Vạn Lại
Kinh đô Vạn Lại – An Trường, còn được gọi với các tên khác như hành cung Vạn Lại, hành điện Vạn Lại, cố đô Vạn Lại, là kinh đô của Đại Việt dưới triều nhà Lê trong giai đoạn Nam – Bắc triều phân tranh của hai họ Lê – Mạc. Vạn Lại và An Trường nằm trong đất huyện Thọ Xuân, Thanh Hóa, cách nhau không xa.
Vạn Lại được xây dựng vào năm 1546 bởi Trịnh Kiểm và trở thành hành điện, kinh đô tạm thời của triều đình, nơi rước vua Lê về đó ở. Vạn Lại trở thành nơi đầu não của Nam triều trong một khoảng thời gian khá dài, đóng vai trò trung tâm của đời sống chính trị và văn hóa thời bấy giờ.

Di tích Hành cung Vạn Lại
Sau đó, vào năm 1553, vua Lê Trung Tông cho dời hành dinh đến An Trường (còn gọi là Yên Trường) vì cho rằng hình thế của An Trường rộng rãi sáng sủa. Tuy nhiên, năm 1573, đời vua Lê Thế Tông lại quyết định chuyển hành dinh về Vạn Lại sau khi bị quân nhà Mạc tấn công đến An Trường.
Vạn Lại – An Trường tiếp tục là kinh đô của Đại Việt dưới triều Lê trung hưng cho tới năm 1593 khi quân nhà Lê – Trịnh chiếm lại được Thăng Long và dời đô về đó. Tuy nhiên, sau khi chuyển đi, cung thất và phủ khổ vẫn được chúa Trịnh cho dựng lên trên dấu tích kinh đô cũ. Nhưng sau này, thời Tây Sơn kéo quân ra bắc, đã phá hủy hoàn toàn những di tích còn sót lại của kinh đô Vạn Lại – An Trường.
Hiện nay, vết tích của kinh đô Vạn Lại – An Trường xưa chỉ còn nền móng cung điện hoang phế với hai cặp tượng đá và ngựa đá được tác từ đá xanh nguyên khối. Những di tích này có thể thấy tại địa bàn thôn 6, xã Xuân Châu (nay là xã Thuận Minh), huyện Thọ Xuân, Thanh Hóa. Một số di tích khác như hành dinh Yên Trường ở thôn 2, xã Thọ Lập cũng còn phế tích như đoạn tường thành đất và gạch ngói chân tường thời Lê.
          7- Đình làng Lễ Nghĩa
Đình làng Lễ Nghĩa nằm ở thôn Lễ Nghĩa 1, xã Xuân Hồng, huyện Thọ Xuân, tỉnh Thanh Hóa, trước đây được gọi là làng Trầu. Nơi này giữ được nét trù phú và cảnh quê hồn làng, và đã có một lịch sử lâu đời phát triển từ xa xưa. Làng Lễ Nghĩa nằm gần sông Chu, có cánh đồng phù sa màu mỡ, thuận lợi cho việc trồng dâu nuôi tằm. Ngoài ra, người dân trong làng còn khai thác khoáng sản, đặc biệt là cát. Trước đây, trên địa bàn này còn tồn tại chợ Vực nổi tiếng thu hút bà con trong vùng tới kinh doanh buôn bán.Hổ phù - biểu tượng của đình. Đình làng Lễ Nghĩa có diện tích khoảng 800m2 và được xây dựng theo kiểu kiến trúc cổ xưa của các đình làng Việt. Đình có mái cong 4 phía và cấu kiện chủ yếu bằng gỗ lim, được chạm khắc hoa văn tinh xảo, thể hiện tính nghệ thuật cao của người dân xưa. Cấu trúc đình gồm 7 gian, trong đó có 5 gian chính và 2 gian phụ, có 8 hàng chân cột, mỗi hàng có 4 cột gồm cột cái và cột quân. Nền công trình cao hơn sân trước khoảng 20cm, xung quanh được xây tường bao che, mái lợp ngói đất nung đỏ và đỉnh mái đắp đôi rồng chầu. Theo tài liệu ghi chép, hiện nay đình thờ Lôi thần, là một trong tứ thượng đẳng thần trong quan niệm của dân gian Việt Nam, bao gồm: Vân, Vũ, Lôi, Điện. Trong lịch sử, đình làng đã đóng vai trò quan trọng trong các hoạt động cách mạng Tháng 8-1945, nuôi dưỡng thương binh và giữ tù binh trong thời kỳ kháng chiến chống Pháp.
          8. Đền thờ các Vua Lê thời Trung Hưng,  Đền thờ Thần Cao Sơn xã Xuân Sinh.
         Xã Xuân Sinh là địa phương có nhiều di tích lịch sử văn hóa mang tầm vóc Quốc Gia như   là một trong những đền thờ có giá trị về lịch sử văn hóa tâm linh. Đã và đang được địa phương và các cấp có thẩm quyền quan tâm, tạo mọi điều kiện để xây dựng, tôn tạo và phát huy giá trị văn hoá truyền thống của địa phương và cả nước.

Ngoài ra, vùng đất du lịch Thọ Xuân Thanh hóa còn mang trong mình rất nhiều di tích lịch sử và văn hóa lâu đời, minh chứng cho những trang sử vẻ vang của vùng đất này. Những danh thắng của vùng đất Thọ Xuân có thể kể đến như:
§ Đền thờ và lăng mộ Thứ quốc công Nguyễn Nhữ Lãm, nằm ở xã Thọ Diên và Xuân Lập.
§ Quần thể di tích cách mạng xã Xuân Hoà.
§ Quần thể di tích lịch sử cách mạng xã Xuân Minh.
§ Từ đường họ Hà Duyên, nằm ở xã Xuân Lai.
§ Quần thể lăng mộ các đời vua họ Lê, bao gồm Lê Dụ Tông, Lê Cảnh Hưng, Huyền Trân Công Chúa, Lê Chiêu Thống, nằm tại trường cấp 1 – 2 cũ, xã Xuân Sinh.
§ Lăng vua Lê Thần Tông, nằm ở xã Xuân Hưng.
§ Lăng Quốc Thái mẫu Trịnh Thị Ngọc Lung thuộc thôn Mỹ Thịnh, xã Thọ Diên.
§ Đình Làng Giữa – Làng Giữa, nằm ở xã Xuân Sinh (Xuân Quang cũ).
§ Đền Thờ Thần Cao Sơn, nằm ở xã Xuân Sinh (Xuân Quang cũ). Ngoài ra, Thọ Xuân còn nhiều di tích khác được xếp hạng cấp tỉnh như:
§ Đền thờ khắc Quốc công Lê Văn An, nằm ở làng Diên Hào, xã Thọ Lâm.
§ Đền thờ Quốc Mẫu, nằm ở làng Thịnh Mỹ, xã Thọ Diên.
§ Đền thờ của vua Lê Dụ Tông, nằm ở làng Bái Trạch, xã Xuân Giang.
§ Đình Lang Hương Nhượng, nằm ở thôn Hương, xã Thọ Hải, huyện Thọ Xuân, tỉnh Thanh Hóa, là một công trình điêu khắc gỗ triều Nguyễn (thế kỷ XIX), được xếp hạng di tích lịch sử kiến trúc nghệ thuật cấp tỉnh.
Trải nghiệm những lễ hội truyền thống đặc sắc của Thọ Xuân
Thọ Xuân huyện là một vùng đất đa dạng với nhiều di tích lịch sử quan trọng và các lễ hội truyền thống đặc sắc. Dưới đây là một số lễ hội đặc sắc tại Thọ Xuân:
§ Lễ hội Lam Kinh (21, 22/8 âm lịch): Lễ hội này diễn ra tại di tích Lam Kinh, là dịp để tôn vinh các vị vua trong triều đại Tiền Lê và Hậu Lê, cũng như để du khách trải nghiệm các hoạt động văn hóa, lễ hội truyền thống.
§ Lễ hội Lê Hoàn (8/3 âm lịch): Lễ hội này diễn ra tại đền thờ Lê Hoàn, là dịp để tôn vinh vị vua Lê Hoàn và cầu nguyện cho may mắn, tài lộc.
§ Lễ hội làng Xuân Phả (10/2 âm lịch): Lễ hội truyền thống của làng Xuân Phả, là dịp để cư dân làng thờ tổ tiên, cầu an và tìm kiếm may mắn cho năm mới.
§ Các lễ hội kỳ phúc các làng: Các làng và xã tại Thọ Xuân tổ chức các lễ hội kỳ phúc truyền thống liên quan đến các đình, đền, chùa… Đây là dịp để cư dân tôn vinh các vị thần, tổ tiên và cầu an.Lễ hội Lam Kinh – điểm nhấn của du lịch huyện Thọ Xuân, Thanh Hóa Khám phá đặc sản ẩm thực Thọ Xuân Thanh Hóa. Thọ Xuân có nhiều món ăn đặc biệt như bánh gai Tứ Trụ xã Thọ Diên, bánh răng bừa xã Xuân Lập, kẹo lạc xã Phú Xuân, nem chua, nem nướng xã Xuân Bái, thị trấn Thọ Xuân… Các món ăn truyền thống của Thọ Xuân không chỉ thể hiện đặc trưng văn hóa ẩm thực của địa phương mà còn là điểm đến hấp dẫn cho du khách muốn trải nghiệm hương vị độc đáo của vùng quê Xứ Thanh.
         VG. Đài TT Xuân sinh